Trong thời đại số hóa và sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử, việc mua bán hàng hóa trực tuyến ngày càng trở nên phổ biến. Một trong những vấn đề được người tiêu dùng, doanh nghiệp và các cơ quan quản lý quan tâm là hóa đơn điện tử. Trong bối cảnh này, câu hỏi được đặt ra là: Liệu các sàn thương mại điện tử có thể xuất hóa đơn thay người bán không? Bài viết dưới đây sẽ giải đáp câu hỏi này, đồng thời phân tích lợi ích và thách thức của việc triển khai.
1. Hóa đơn điện tử và vai trò trong thương mại điện tử
Hóa đơn điện tử là gì?
Hóa đơn điện tử là loại hóa đơn được lập, gửi, nhận, lưu trữ và quản lý bằng phương tiện điện tử. Thay vì in ấn và trao đổi giấy tờ như trước đây, hóa đơn điện tử giúp giảm thiểu thời gian, chi phí và đảm bảo minh bạch trong các giao dịch.
Tại sao hóa đơn điện tử quan trọng?
- Đối với người tiêu dùng: Hóa đơn là bằng chứng pháp lý cho việc mua sắm, giúp họ dễ dàng khiếu nại hoặc bảo hành sản phẩm.
- Đối với doanh nghiệp: Việc sử dụng hóa đơn điện tử giúp quản lý tài chính hiệu quả, giảm thiểu rủi ro thất thoát dữ liệu.
- Đối với cơ quan quản lý: Hóa đơn điện tử giúp minh bạch hóa giao dịch thương mại, từ đó chống thất thu thuế.
2. Quy định pháp luật liên quan đến hóa đơn điện tử
Nghị định 85/2021/NĐ-CP và trách nhiệm của sàn TMĐT
Theo Nghị định 85/2021/NĐ-CP, các sàn thương mại điện tử tại Việt Nam được yêu cầu cung cấp thông tin liên quan đến giao dịch và người bán cho cơ quan thuế. Tuy nhiên, việc xuất hóa đơn thay người bán chưa được quy định rõ ràng, dẫn đến nhiều ý kiến trái chiều.
Thông tư 78/2021/TT-BTC về hóa đơn điện tử
Thông tư 78 quy định tất cả các doanh nghiệp, bao gồm cả doanh nghiệp hoạt động trên nền tảng TMĐT, phải sử dụng hóa đơn điện tử. Điều này đặt ra câu hỏi liệu các sàn TMĐT có thể trực tiếp hỗ trợ người bán xuất hóa đơn hay không.
Trách nhiệm chính của người bán
Hiện tại, pháp luật xác định người bán hàng trên sàn TMĐT là bên chịu trách nhiệm chính trong việc xuất hóa đơn cho khách hàng. Tuy nhiên, vai trò của các sàn TMĐT có thể thay đổi trong tương lai nếu các quy định mới được ban hành.
3. Sàn thương mại điện tử có thể xuất hóa đơn thay người bán không?
Trường hợp 1: Sàn TMĐT chỉ là trung gian giao dịch
Phần lớn các sàn TMĐT hiện nay, như Shopee, Lazada hay Tiki, đóng vai trò trung gian kết nối người bán và người mua. Trong trường hợp này, người bán phải tự xuất hóa đơn điện tử. Các sàn chỉ cung cấp nền tảng và công cụ hỗ trợ, không tham gia trực tiếp vào giao dịch tài chính.
Trường hợp 2: Sàn TMĐT đóng vai trò người bán
Một số sàn TMĐT, chẳng hạn như Amazon hay một số gian hàng chính hãng (mall) trên Shopee, có thể trực tiếp bán hàng. Khi đó, sàn sẽ đứng ra xuất hóa đơn cho khách hàng như một đơn vị bán lẻ thông thường.
Trường hợp 3: Sàn hỗ trợ xuất hóa đơn thay người bán
Đây là một mô hình tiềm năng nhưng chưa phổ biến tại Việt Nam. Theo đó, các sàn có thể tích hợp dịch vụ hỗ trợ người bán xuất hóa đơn điện tử thông qua các đối tác cung cấp giải pháp hóa đơn điện tử như MISA, Bkav hoặc VNPT.
4. Lợi ích của việc sàn TMĐT xuất hóa đơn thay người bán
Đối với người bán
- Giảm gánh nặng hành chính: Người bán, đặc biệt là các cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ, sẽ không phải đầu tư vào hệ thống hóa đơn điện tử.
- Tăng tính chuyên nghiệp: Việc hóa đơn được xuất kịp thời, chính xác giúp xây dựng lòng tin với khách hàng.
Đối với sàn TMĐT
- Gia tăng uy tín: Dịch vụ hỗ trợ xuất hóa đơn giúp các sàn tạo lợi thế cạnh tranh, thu hút thêm người bán.
- Minh bạch hóa giao dịch: Việc kiểm soát hóa đơn giúp sàn dễ dàng cung cấp dữ liệu cho cơ quan thuế khi cần thiết.
Đối với khách hàng
- Thuận tiện: Khách hàng nhận được hóa đơn ngay sau khi hoàn tất giao dịch.
- Bảo vệ quyền lợi: Hóa đơn giúp khách hàng an tâm hơn khi mua sắm trực tuyến.
5. Thách thức khi triển khai
Chi phí và hạ tầng công nghệ
Việc tích hợp dịch vụ xuất hóa đơn điện tử yêu cầu các sàn TMĐT đầu tư vào hạ tầng công nghệ và hợp tác với các nhà cung cấp dịch vụ hóa đơn điện tử.
Pháp lý và trách nhiệm
Nếu sàn TMĐT đứng ra xuất hóa đơn thay người bán, cần có khung pháp lý rõ ràng để phân định trách nhiệm giữa các bên.
Sự đồng thuận của người bán
Nhiều người bán có thể e ngại chia sẻ thông tin kinh doanh với sàn, đặc biệt là doanh thu thực tế, do lo ngại bị kiểm soát thuế chặt chẽ hơn.
6. Xu hướng tương lai
Quốc tế hóa quy trình
Các sàn TMĐT lớn như Amazon hay Alibaba đã có hệ thống quản lý hóa đơn tích hợp. Tại Việt Nam, việc các sàn TMĐT như Tiki, Shopee áp dụng mô hình tương tự là điều tất yếu khi các quy định pháp luật dần hoàn thiện.
Hợp tác công tư
Việc hợp tác giữa cơ quan thuế, các sàn TMĐT và nhà cung cấp dịch vụ hóa đơn điện tử sẽ thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực thương mại.
Tăng cường quản lý thuế
Khi hóa đơn điện tử được áp dụng triệt để, cơ quan thuế sẽ dễ dàng kiểm soát và ngăn chặn tình trạng trốn thuế hoặc kê khai không đúng doanh thu.
7. Kết luận
Hiện tại, các sàn thương mại điện tử ở Việt Nam chưa có nghĩa vụ xuất hóa đơn thay người bán trong phần lớn các giao dịch. Tuy nhiên, trong tương lai, khi các quy định pháp lý được hoàn thiện và nhu cầu thị trường gia tăng, việc sàn TMĐT hỗ trợ xuất hóa đơn điện tử là hoàn toàn khả thi. Điều này không chỉ mang lại lợi ích lớn cho người bán, khách hàng mà còn giúp thương mại điện tử tại Việt Nam phát triển minh bạch và bền vững hơn.
